Μέλισσες: Οι μεγαλύτεροι επικονιαστές!

Οι μέλισσες αποτελούν μέρος της βιοποικιλότητας από την οποία εξαρτάται η επιβίωση όλων μας.
Παρέχουν διατροφικά προϊόντα υψηλής ποιότητας - μέλι, βασιλικό πολτό και γύρη - και άλλα προϊόντα όπως κερί, πρόπολη και δηλητήριο μέλισσας.
Όπως σημειώνει η έκθεση ορόσημο του 2019 από τη Διακυβερνητική Πλατφόρμα Επιστημονικής Πολιτικής για τις Υπηρεσίες Βιοποικιλότητας και Οικοσυστήματος (IPBES), «Υπάρχουν σημαντικές αναφορές για τις μέλισσες σε όλες τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου που υπογραμμίζουν τη σημασία τους για τις ανθρώπινες κοινωνίες εδώ και χιλιετίες».
Η μελισσοκομία παρέχει επίσης σημαντική πηγή εισοδήματος σε πολλά νοικοκυριά αγροτικών περιοχών. Σύμφωνα με το IPBES, η δυτική μέλισσα είναι ο πιο διαδεδομένος διαχειριζόμενος επικονιαστής παγκοσμίως και περισσότερες από 80 εκατομμύρια κυψέλες παράγουν περίπου 1,6 εκατομμύρια τόνους μελιού ετησίως.
Και οι επικονιαστές συμβάλλουν άμεσα στην επισιτιστική ασφάλεια. Σύμφωνα με ειδικούς των μελισσών στον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών, το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων εξαρτάται από τις μέλισσες.
Όταν τα ζώα και τα έντομα μαζεύουν τη γύρη των λουλουδιών και την διασπείρουν, επιτρέπουν στα φυτά, συμπεριλαμβανομένων πολλών που καταναλώνονται ευρέως από τον άνθρωπο, να αναπαραχθούν. Τα πουλιά, τα τρωκτικά, οι πίθηκοι, ακόμη και οι άνθρωποι επικονιάζουν, αλλά οι πιο συνηθισμένοι επικονιαστές είναι τα έντομα, και μεταξύ αυτών, οι μέλισσες.

Οι μέλισσες κινδυνεύουν από τα φυτοφάρμακα και την ατμοσφαιρική ρύπανση

Αλλά δυστυχώς, οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές, όπως οι πεταλούδες, οι νυχτερίδες και τα κολίβρια, απειλούνται όλο και περισσότερο από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Οι πληθυσμοί των μελισσών μειώνονται παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της απώλειας οικοτόπων, των πρακτικών εντατικής καλλιέργειας, των αλλαγών στο κλίμα και της υπερβολικής χρήσης αγροχημικών όπως τα φυτοφάρμακα. Αυτό με τη σειρά του αποτελεί απειλή για μια τεράστια γκάμα φυτών κρίσιμων για την ανθρώπινη ευημερία και διαβίωση.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται επίσης ότι επηρεάζει τις μέλισσες. Όλες οι έρευνες καταλήγουν στο ότι οι ατμοσφαιρικοί ρύποι αλληλεπιδρούν με τα μόρια μυρωδιάς που απελευθερώνονται από τα φυτά και τα οποία χρειάζονται οι μέλισσες για να εντοπίσουν την τροφή. Τα μικτά σήματα παρεμβαίνουν στην ικανότητα των μελισσών να αναζητούν τροφή αποτελεσματικά, καθιστώντας τις πιο αργές και λιγότερο αποτελεσματικές στην επικονίαση.

Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των επικονιαστών είναι άγρια -μή οικόσιτα- έντομα, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 20.000 ειδών μελισσών, η μαζική αναπαραγωγή και η μεγάλης κλίμακας μεταφορά επικονιαστών μπορεί να θέσει κινδύνους για τη μετάδοση παθογόνων και παρασίτων. Σύμφωνα με την έκθεση IPBES, η καλύτερη ρύθμιση του εμπορίου τους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ακούσιας βλάβης.

Λήψη επείγουσας δράσης

Υπάρχουν όμως και θετικά σημάδια.

Τον Μάιο του 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση επικύρωσε τη μερική απαγόρευση τριών εντομοκτόνων γνωστών ως νεονικοτινοειδών για να μετριάσει τη θανατηφόρα απειλή που αυτά αποτελούν για τις μέλισσες και τη μείωση της επίδρασής τους στην επικονίαση στο σύνολό της.

«Η αύξηση της ποικιλότητας των καλλιεργειών και των περιφερειακών αγροκτημάτων καθώς και η στοχευμένη διατήρηση, διαχείριση ή αποκατάσταση των οικοτόπων είναι ένας τρόπος για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προώθηση της βιοποικιλότητας», λέει η Μαριέτα Σακαλιάν, ειδικός στο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP). «Οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες».

Ακριβώς για να ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις, τις οργανώσεις, την κοινωνία των πολιτών και τους ενδιαφερόμενους πολίτες να προστατεύσουν τους επικονιαστές και τα ενδιαιτήματά τους, ο ΟΗΕ κήρυξε την 20η Μαΐου Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας.

Η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας ενισχύει την ευαισθητοποίηση για τον ουσιαστικό ρόλο που παίζουν οι μέλισσες και οι άλλοι επικονιαστές στη διατήρηση της υγείας των ανθρώπων και του πλανήτη. Η ημερομηνία συμπίπτει με τα γενέθλια του Anton Janša, ο οποίος τον 18ο αιώνα πρωτοστάτησε στις σύγχρονες τεχνικές μελισσοκομίας στην πατρίδα του τη Σλοβενία και επαίνεσε τις μέλισσες για την ικανότητά τους να εργάζονται τόσο σκληρά ενώ χρειάζονται τόσο λίγη προσοχή.

Ακολουθούν ορισμένες ενέργειες που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε στη διατήρηση των μελισσών και άλλων επικονιαστών:

Φυτέψτε λουλούδια που φέρουν νέκταρ όπως κατιφέδες ή ηλίανθους για διακοσμητικούς σκοπούς σε μπαλκόνια, βεράντες και κήπους
Αγοράστε μέλι και άλλα προϊόντα κυψέλης από τον πλησιέστερο τοπικό μελισσοκόμο σας
Ευαισθητοποιήστε τα παιδιά και τους εφήβους για τη σημασία των μελισσών και εκφράστε την υποστήριξή σας στους μελισσοκόμους
Δημιουργήστε μια κυψέλη επικονιαστών στο μπαλκόνι, τη βεράντα ή τον κήπο σας
Σπείρετε φυτά που φέρουν νέκταρ
Κόψτε το γρασίδι στα λιβάδια μόνο αφού τα φυτά που φέρουν νέκταρ έχουν τελειώσει την ανθοφορία
Χρησιμοποιήστε φυτοφάρμακα που δεν βλάπτουν τις μέλισσες και ψεκάστε τα σε καιρό χωρίς αέρα, είτε νωρίς το πρωί είτε αργά το βράδυ, όταν οι μέλισσες αποσύρονται από τα άνθη.